Czy można znieczulać pacjentów z chorobami serca?

Choroby serca, zarówno wrodzone jak i nabyte, są częstymi przypadłościami psów i kotów, ale nie tylko. Nie wykluczają one jednak konieczności wykonywania zabiegów chirurgicznych, przeprowadzanych w znieczuleniu ogólnym. Choroby zębów, nowotwory czy schorzenia ortopedyczne są tylko niektórymi ze wskazań do wykonania operacji. Zaburzenia pracy serca chociaż mogą stanowić zagrożenie życia nie są przeciwwskazaniem do przeprowadzenia znieczulenia. Anestezjolog każdorazowo dostosowuje protokół anestetyczny do pacjenta w kontekście jego choroby, wyników badań i ogólnego stanu, zapewniając maksymalne bezpieczeństwo anestezjologiczne.

Diagnostyka chorób serca przed zabiegiem

Warunkiem bezpiecznego znieczulenia jest dostosowanie postępowania do zdiagnozowanego schorzenia. Kardiologiczny obraz kliniczny pacjenta uzyskujemy poprzez wykonanie badania klinicznego, badania echokardiograficznego (USG serca), badania EKG (badanie aktywności elektrycznej serca) i w niektórych przypadkach badanie RTG klatki piersiowej.

Na występowanie chorób serca może wskazywać już wywiad i podstawowe badanie kliniczne. Historia kaszlu, duszności, omdleń i szybszej męczliwości, sinicy błon śluzowych lub utrata masy ciała i apetytu może sugerować problemy z układu krążenia. Ponadto podczas osłuchiwania klatki piersiowej z użyciem fonendoskopu możliwe jest zdiagnozowane występowania patologicznych szmerów serca o różnym natężeniu – zjawiska prawie patognomonicznego (charakterystycznego) dla patologii serca.

Badanie echo serca polega na zobrazowaniu serca poprzez sondę ultrasonograficzną. Wykonuje je lekarz kardiolog, na (najczęściej) przytomnym pacjencie w trakcie konsultacji kardiologicznej. Do badania pacjent zostaje położony na boku na specjalnym stoliku dostosowanym do badania z wyciętymi „okienkami” umożliwiającymi dostęp sondy do obszarów klatki piersiowej. Klatka piersiowa w obrębie badanych okienek zostaje ogolona aby ułatwić badanie. W trakcie ECHO lekarz obrazuje i ocenia wygląd poszczególnych struktur i pracę serca, ocenia pracę zastawek, naczyń wieńcowych przepływ krwi przez serce, występowanie rozrostów (guzów). Dzięki badaniu możemy zdiagnozować występowanie chorób i ich wpływ na serce, w jaki sposób choroba postępuje, a po wprowadzeniu leczenia także jego efektywność. ECHO charakteryzuje się największą czułością i szeregiem zalet, toteż jest najczęściej zlecanym badaniem oceny pracy serca. Wskazaniem do badania są predyspozycje rasowe (np: buldogi, rasy duże i olbrzymie, koty brytyjkie) wiek pacjenta (>8-10 lat w zależności od wielkości), choroby współistniejące (niedoczynność/nadczynność tarczycy, niektóre nowotwory i stan kliniczny (występowanie szmerów serca).

Badanie elektrokardiograficzne jest pomocne w wykazaniu występowania groźnych arytmii, czyli zaburzeń rytmu pracy serca. EKG jest nieinwazyjnym badaniem, w którym do pacjenta podpina się elektrody (w formie „klamerek”) rejestrujących zmiany potencjału elektrycznego w obrębie serca, tworząc wykres tzw. krzywą elektrograficzną.

Badanie RTG może być pomocne w ocenie guzów, czy zmian patologicznych, ale także wpływu np. powiększonego serca na resztę narządów w klatce piersiowej.

Choroby serca u psów

W zależności od etiologii i okresu w którym występują schorzenia serca podzielić można na wrodzone (czyli związane z zaburzeniami wrodzonymi, o podłożu genetycznym) i nabyte ( pojawiające się w trakcie życia pacjenta)

U psów wyróżnić można kilka przypadłości, które powodują zaburzenia pracy serca, a do najważniejszych zaliczyć można zwyrodnieniową chorobę zastawki mitralnej, kardiomiopatię rozstrzeniową, zwężenia naczyń odprowadzających krew, przerwały przewód Botalla.

Najczęściej występująca nabytą chorobą serca psów jest choroba zwyrodnieniowa zastawki mitralnej (małej bramki pomiędzy lewą komorą i przedsionkiem). Lewa strona serca odpowiada za krążenie ogólnoustrojowe więc wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. W trakcie fizjologicznego cyklu pracy serca przepuszcza krew z lewego przedsionka do lewej komory nie pozwalając na jej powrót do przedsionka. Niestety jej zwyrodnienie doprowadza do tzw. niedomykalności i cofaniem się krwi („bramka” zaczyna mieć zdeformowane drzwiczki, które nie zamykają się szczelnie). Wtórnie dochodzi do nadmiernego wypełnienia przedsionka i jego przeciążenia. Obniżona zostaje kurczliwość mięśnia sercowego (siła skurczu), a nieleczona może doprowadzić nawet do zastoinowej niewydolności serca, obrzęku płuc i zgonu pacjenta. Schorzenie jest idiopatyczne (niewiadomego pochodzenia), postępujące (pogarsza się z czasem) i stanowi 75% chorób serca u psów. Zazwyczaj cierpią na nie psy ras małych w średnim wieku i starsze.

U psów ras dużych i olbrzymich (dobermany, boksery, dogi niemieckie, nowofunlandy) możliwe jest zdiagnozowanie innej idiopatycznej choroby – kardiomiopatii rozstrzeniowej [DCM] . Jest to postępujące obniżenie zdolności mięśnia sercowego do wykonania skurczu o odpowiedniej sile, przez co krew zalega w sercu doprowadzając do wtórnego rozszerzenia komór serca z czym wiąże się wtórna niedomykalność zastawek i brak zdolności do zapewnienia adekwatnego przepływu krwi. Razem z DCM często diagnozowane są również różne arytmie (szczególnie u bokserów). Występowanie kardiomiopatii rozstrzeniowej związane jest z dużą śmiertelnością pacjentów

W przypadku schorzeń wrodzonych wyróżniamy zwężenie tętnicy płucnej lub zastawki aorty, dwóch dużych naczyń odpowiadających za odprowadzanie krwi z serca. Za mała średnica naczynia utrudnia odpływ krwi z komór co skutkuje przeciążeniem i zmianami w sercu a wraz z nimi upośledzeniem jego pracy.  Zazwyczaj ich obecność wykrywana jest rutynowo podczas badania klinicznego przed zabiegiem kastracji. W zależności od stopnia zwężenia i wtórnej do niego zmiany ciśnienia w obrębie komory określa się dotkliwość choroby, dalsze postępowanie i rokowanie pacjenta.

Jak łatwo się domyślić większość ze schorzeń serca podlega terapii farmakologicznej, jednak w przypadku przetrwałego przewodu Botalla leczenie opiera się na zabiegu chirurgicznym. Przewód Botalla to przewód tętniczy, który w życiu płodowym łączy aortę z pniem płucnym. Po urodzeniu przewód ten zwykle ulega samoistnemu zamknięciu. W przypadku pacjentów, u których to nie wystąpi, między tymi naczyniami dochodzi do mieszania i przepływu krwi z aorty do pnia płucnego i przepompowanie jej do płuc. Obciążenie krążenia płucnego nadmierną ilością krwi prowadzi do przeciążenia i niewydolności serca. Nieleczone prowadzi do zgonów 50% psów przed pierwszym rokiem życia. Schorzenie związane jest z występowaniem charakterystycznego szmeru maszynowego co znacząco ułatwia jego wczesną diagnostykę i wprowadzenie czynności terapeutycznych.

Choroby serca u kotów

Wiele z wrodzonych chorób serca psów spotykamy również u kotów. Wśród chorób nabytych najczęstszą i najbardziej dotkliwą jest kardiomiopatia przerostowa. Polega na przeroście i pogrubieniu ściany komory serca, bez jej rozciągnięcia, zmniejszając tym samym światło komory i obniżeniu kurczliwości. Aby utrzymać dostarczanie krwi do reszty narządów serca wykształca mechanizmy kompensacyjne (np. zwiększenie liczby uderzeń serca), które długofalowo będą przyczyniać się do postępującego uszkodzenia serca. Nieleczona prowadzi do niewydolności serca i zgonu, ale także może wiązać się z chorobą zatorową i porażeniem kończyn miednicznych wtórnie do ulokowania się oderwanego skrzepu krwi w obrębie naczynia doprowadzając krew do tylnych łap. Chociaż przyczyna jest nieznana, udowodniono predyspozycje rasowe kotów do rozwoju tej choroby (koty rasy: MainCoon, Ragdoll, Brytyjski, Szkocki, Perski, rasy egzotyczne).

Czy trzeba podawać leki na choroby serca przed zabiegiem?

W zależności od stanu pacjenta i wyników badania echokardiograficznego lekarz kardiolog może wdrożyć dostosowaną do pacjenta terapię. W przypadku większości z nich jest to terapia dożywotnia, z koniecznością regularnej kontroli serca. Niektórym pacjentom leki ordynowane są tylko w okresie około zabiegowym tak by doraźnie wspomóc pracę układu krążenia. Ze względu na przewlekłość terapii prawie wszystkie leki „na serce” muszą zostać podane w dniu znieczulenia zgodnie z normalnym rytmem, lub chwilę wcześniej jeśli wymaga tego sytuacja. Dopuszczalne jest podanie zwierzęciu niewielką ilość pokarmu ułatwiając przyjęcie tabletki. W razie wątpliwości, czy dany lek należy pacjentowi podać, należy skontaktować się z lekarzem anestezjologiem.

Jak znieczulić pacjenta z chorym sercem?

Znieczulenie każdego pacjenta jest indywidualną kwestią, a stosowane protokoły są dostosowane do konkretnych potrzeb.

Anestezjolog przystępując do opieki nad danym pacjentem przestrzega jednak kilku podstawowych zasad.

Pierwszym krokiem jest minimalizacja stresu pacjenta. Krążące we krwi hormony stresowe negatywnie wpływają na pracę serca co utrudnia przeprowadzenie bezpiecznego znieczulenia. Lekarz przed planowanym dniem znieczulenia może zalecić zastosowanie leków uspokajających by zmniejszyć strach pacjenta związany z pobytem w Klinice. Pacjenci trafiają do odizolowanych kojców, ulokowanych w cichym miejscu z daleka od innych zwierząt. Prowadzona jest także intensywna terapia bólu, aby wykluczyć cierpienie jako czynnik stresowy.

Biorąc pod uwagę jak dużym problemem związanym z chorobami serca jest niedotlenienie narządów i mięśni sercowego skupiamy się także na prawidłowej oksygenacji pacjenta. Przed, w trakcie i po znieczuleniu pacjenci mają bez przerwy suplementowany tlen z koncentratora tlenu czy poprzez aparat do znieczulenia wziewnego. Stosowane są maski i sondy tlenowe aby bezpośrednio podawać pacjentowi tlen.

Duże skupienie poświęcone zostaje także lekom do znieczulenia. Wiele z tych które stosujemy na codzień skutkuje bardzo dużą depresją (pogorszeniem pracy) serca, stanowiąc zagrożenie dla życia pacjenta. Wybierane są więc leki z grupy tzw. bezpiecznych – krótko działających, odwracalnych, mających minimalny wpływ na układ krążenia. Lekarz anestezjolog stara się utrzymać pracę serca w najbliżej do okresu z przed znieczulenia. Stosowane są techniki znieczulenia miejscowego pozwalające na obniżenie ilości leków stosowanych ogólnie, zwiększając bezpieczeństwo procesu i zapewniając pacjentowi komfort a z tym związane zmniejszenie stresu.

W trakcie znieczulenia pacjent jest szczegółowo monitorowany. Anestezjolog kontroluje i odnotowuje rytm serca, ilość i jakość oddechów, ciśnienie krwi i jej wysycenie tlenem oraz głębokość znieczulenia. W przypadku występowania jakichkolwiek zaburzeń, wprowadzane jest szybkie leczenie celem stabilizacji. Kontrola pacjenta nie kończy się do czasu jego wyjścia z Kliniki, regularne badania kliniczne pozwalają na ocenę prawidłowości wybudzania, umożliwiając pacjentowi radosny i bezpieczny powrót do domu.

Jakie jest ryzyko znieczulenia pacjenta z chorym sercem?

Choroby serca, wiążą się z ogromnymi zaburzeniami pracy organizmu. W zależności od ich nasilenia i występowania chorób współtowarzyszących ryzyko waha się pomiędzy średnim a wysokim.

Dzięki dostosowanym protokołom znieczuleń, bacznemu monitoringowi i wypracowanym procedurom postępowania umożliwiamy zwiększenie bezpieczeństwa naszych pacjentów.

Umożliwiamy im dostęp do diagnostyki i leczenia w znieczuleniu, wydłużając życie i zwiększając jego komfort.