Gruczoły okołoodbytowe. Co to jest i jak należy o nie dbać?

Wszystkie psy i koty mają po dwa gruczoły okołoodbytowe zlokalizowane po obu stronach odbytu. Ich wielkość zależy od zwierzaka. U psów małych ras i kotów przypominają one pestkę wiśni, zaś u dużych psiaków kształtem są zbliżone do winogrona. Są symetryczne zlokalizowane na godzinie 16 i 20 odbytu. Od gruczołów odchodzą małe kanaliki, które swoje ujście mają przy odbycie. Podczas defekacji stolec uciska gruczoły i z pomocą mięśnia zwieracza uwalnia z nich kilka kropli oleistej lub pastowatej wydzieliny koloru jasno zielonego, żółtego lub brązowego. Zapach nie należy do najprzyjemniejszych… można go porównać do zgnilizny lub zepsutej ryby.

Po co zwierzętom gruczoły okołoodbytowe?
W życiu naszych czworonogów są potrzebne do wzajemnej komunikacji. To właśnie dlatego psy na spacerach obwąchują wzajemnie okolice pod ogonem. Służą one również do znakowania terenu, a zapach jest charakterystyczny dla danego osobnika. Niestety niektóre osobniki nie radzą sobie z regularnym uwalnianiem wydzieliny z tych struktur. Dlaczego tak się dzieje? Powodów może być kilka, np. nieprawidłowa anatomia gruczołów: w sytuacji, gdy leżą one zbyt głęboko, za nisko lub za wysoko przemieszczający się stolec nie ma możliwości ich uściśnięcia. Inna przyczyną mogą być zaburzenia żołądkowo – jelitowe: jeśli konsystencja stolca jest zbyt miękka lub za mała, nie dochodzi do odpowiedniego nacisku na gruczołki i uwolnienia zalegającej w nich wydzieliny. Z kolei w przypadku zwierzaka zmagającego się z zaparciami, zmniejszona częstotliwość wypróżnień również będzie sprzyjała przepełnieniom tych struktur. Źródłami problemów są także: otyłość, alergie, infekcje, nowotwory okolicy odbytu. Możemy też wyróżnić rasy, które znacznie częściej zmagają się z tym problemem, są to buldożki francuskie, mopsy, shih-tzu, maltańczyki, cavaliery oraz labradory.

Problemy z gruczołkami – objawy
Skoro gruczołów (znanych także jako zatoki okołoodbytowe) nie widać gołym okiem, to w jaki sposób uchwycić problem? Przepełniające się gruczoły okołoodbytowe wywołują u naszych pupili dyskomfort i ból. Pierwszymi objawami są: wylizywanie okolicy odbytu, problemy z wypróżnianiem, objawiające się nadmiernym napinaniem podczas defekacji, saneczkowanie czyli przybieranie pozycji siedzącej z wyprostowanymi tylnymi łapkami i szorowanie odbytem po dywanach, trawie, kostce chodnikowej. Ten objaw często wydaje się zabawny dla właścicieli, ale pamiętajmy że pupil nie nauczył się nagle nowej sztuczki, a tylko próbuje ulżyć sobie w cierpieniu poprzez szorowanie swędzącej okolicy czym jeszcze bardziej podrażnia sobie skórę. Inne oznaki to pozostawianie małych kropli śmierdzącej wydzieliny w domu, problemy z siadaniem, opuchlizna jedno lub obustronna pod ogonem. Zauważając te sygnały, należy jak najszybciej udać się do lekarza weterynarii, który profesjonalnie opróżni gruczoły (lepiej nie robić tej czynności samemu, ponieważ możemy doprowadzić do ich uszkodzenia).

Metody opróżniania zatok okołoodbytowych
Wyróżniamy dwie metody oczyszczania zatok okołoodbytowych. Do pierwszej z nich należy oczyszczanie zewnętrzne czyli uciśniecie na gruczoł przez skórę i ewakuacja wydzieliny. Metoda druga, wewnętrzna: należy zlokalizować gruczoł od środka czyli od prostnicy, następnie ustabilizować go pod palcem i delikatnie ucisnąć. Podczas badania należy skontrolować oba gruczoły. Właściciele często pytają czy jest to bolesny zabieg. Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi, wszystko zależy od stopnia przepełnienia gruczołów. Jeśli wydzielina jest bardzo gęsta, konsystencją przypomina kaszę to niestety toaleta gruczołków może okazać się nieprzyjemna dla zwierzaka. Nieprzyjemna nie oznacza niepotrzebna. Ulga, brak świądu okolicy odbytu zrekompensują naszemu pupilowi wizytę lekarską. Do takiej kontroli nie musimy w żaden sposób przygotowywać czworonożnego przyjaciela, a sam czas zabiegu to około 30 sekund.

Przepełnione zatoki – konsekwencje dla zwierząt
Kiedy należy się zgłosić do lekarza weterynarii, jeśli nasz pies lub kot pokazuje pierwsze oznaki przepełniających się zatok? Czas reakcji właściciela jest bardzo ważny, ponieważ bagatelizowanie wyżej wymienionych objawów może poskutkować zapaleniem gruczołów okołoodbytowych. Pod ogonem pupila powstaje czerwona, okrągła opuchlizna, charakteryzująca się silną bolesnością. Czasami taki stan przechodzi w ropień, którego należy naciąć i oczyścić. W skrajnym przypadku powstaje przetoka, czyli dziura w okolicy odbytu, z której będzie wypływać krwisto – ropna wydzielina. Powyższe sytuacje wymagają leczenia farmakologicznego, na które składa się antybiotykoterapia, podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Dlatego zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć.

Nie można przyjąć ogólnie, jak często należy kontrolować gruczołki, jest to bowiem cecha osobnicza. Jeden pacjent wymaga pomocy w ich opróżnianiu częściej inny rzadziej. Warto umówić się na profilaktyczną wizytę oczyszczania gruczołów okołoodbytowych, a potem na kolejną za 4 – 6 tygodni. Po takim czasie lekarz weterynarii określi ilość nowo nagromadzonej wydzieliny i wyznaczy termin kolejnego spotkania. Opiekunowie również mogą wspomagać prawidłowe funkcjonowanie gruczołków zwierzaków poprzez uzupełnianie ich posiłków w suplementy diety z błonnikiem i kwasami omega 3.