Ostry ból u kota i psa

Boli nóżka? Boli brzuszek? Co Cię boli Panie Puszek?

Boli ogon? Boli łapka? Co Cię boli? To zagadka!

W medycynie weterynaryjnej spotykamy się z bólem na co dzień u naszych pacjentów, a jednym z naszych głównych zadań jest jego leczenie. Pomimo oczywistego dyskomfortu z nim związanego należy pamiętać, że odczuwanie bólu ostrego przez naszych pupili ma ważne i cenne funkcje ostrzegawcze, które bronią przed znacznymi uszkodzeniami ciała i nakazują odpoczynek. Ból ostry pojawia się z różnych powodów. Może być on spowodowany urazem (rana, złamanie kończyny), stanem zapalnym (zapalenie trzustki) oraz interwencją lekarską (założenie wenflonu, podanie zastrzyku) lub chirurgiczną. Ból ostry jest nagły, nieprzyjemny, trwa krótko i mija po ustąpieniu bodźca czy zagojeniu rany.

Jak „powstaje” ból u zwierząt?

„Szlaki przekaźnictwa bólu” w organizmie składają się z szeregu struktur anatomicznych oraz dynamicznych procesów fizjologicznych, które odpowiadają za przekazywanie impulsów nocyceptywnych (bólowych, przedrostek noci- uraz, krzywda) i za odczuwanie bólu. Spójrzmy, krok po kroku jak bodziec nocyceptywny zostaje przetworzony w świadome czucie bólu. Wszystko zaczyna się od nocyceptorów, wyspecjalizowanych zakończeń włókien nerwowych A i C, pełniących rolę swoistych „czujników” odbierających ze środowiska bodźce (chemiczne, mechaniczne, termalne). Znajdziemy je m.in. na obwodzie ciała w skórze, ale także w mięśniach, kościach, trzewiach, naczyniach żylnych, oponach mózgowych i stawach. Charakteryzują się wysokim progiem pobudzenia co oznacza, że tylko bardzo silny czynnik spowoduje ich pobudzenie i „uruchomienie” szlaków bólowych. W pierwszej kolejności dochodzi do przekształcenia czynnika środowiskowego na impuls elektryczny, poprzez aktywacje kanałów jonowych w obrębie komórki doprowadzając do zmiany jej potencjału elektrycznego i depolaryzacji (uaktywnienia). Pierwsze na bodziec odpowiadają włókna A, posiadają otoczkę mielinową, dzięki której są zdolne do bardzo szybkiego przekazu informacji. Powodują natychmiastową reakcję organizmu – odruchowe cofnięcie czy odsunięcie się od źródła stymulacji bólowej. Odpowiadają za ból „pierwszy”, ostry, dobrze zlokalizowany.

Dalsze uszkodzenie tkanek będzie powodowało przekazywanie informacji przez włókna C. Nie mają otoczki więc przesyłają impulsy powoli, to one stoją za ćmiącym, tępym i palącym odczuciem bólu „późnego”. Sygnały z włókien przechodzą do rdzenia kręgowego, gdzie dochodzi do uwolnienia neurotransmiterów (substancji chemicznych przenoszących informacje pomiędzy neuronami). Dochodzi do aktywacji dróg wstępujących i przekazania informacji do mózgu, gdzie zostaje rozdystrybuowana do jego różnych obszarów (m.in. wzgórza, podwzgórza, kory) dzięki czemu spotykamy się z wachlarzem efektów: percepcją bólu, zwiększeniem czujności, zmianami behawioralnymi i emocjonalnymi i aktywacją dróg zstępujących, które mogą przyczyniać się do wytłumienia (poprzez uwalnianie neuroprzekaźników hamujących) lub wzmocnienia sygnału bólowego.

Odczuwanie bólu przez zwierzęta

Odczuwanie bólu jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, w którym nie jest ważne CO CZUJESZ, ale JAK sprawia, że TY SIĘ CZUJESZ. Z definicji jest to nieprzyjemne, subiektywne doświadczenie zarówno zmysłowe, jak i emocjonalne. Wystąpienie bólu ostrego wiąże się zarówno ze zmianami w organizmie, ale także w psychice pacjenta. Ból motywuje do ochrony uszkodzonego obszaru ciała i unikania podobnych doświadczeń w przyszłości, ale także wzmacnia odpowiedź stresową organizmu na uraz, może doprowadzić do zaburzenia procesów fizjologicznych, nieprawidłowości metabolicznych i endokrynnych, skutkując gorszym gojeniem ran, upośledzeniem odporności i ogólnym wydłużeniem okresu rekonwalescencji. Może być głośno manifestowany, chociaż zdarzają się zwierzęcy pacjenci, którzy będą maskować ból, dając tylko bardzo subtelne dowody jego odczuwania (niechęć wskakiwania na kanapę, unikanie otrzepywania się).

Wpływ bólu ostrego na organizm i zachowanie

Jak rozpoznać ból u psa lub kota?

Brak umiejętności werbalnego porozumiewania się zwierząt nakłada zarówno na lekarzy jak i opiekunów brzemię przypuszczenia, rozpoznawania i oceny bólu. Ważną jest umiejętność spojrzenia na pupila przez pryzmat człowieka. Snuć przypuszczenia o podejrzewanej bolesności w odpowiedzi na pytania: „Czy to wydarzenie mogło spowodować ból? Czy ja odczuwałbym ból po porównywalnym zdarzeniu? Jak bardzo bolesny byłby ten uraz gdyby przytrafił się mnie? Jakiej opieki bym oczekiwał?” Zarówno badanie kliniczne jak i domniemana bolesność w oparciu o doniesienia z medycyny ludzkiej czy własne doświadczenie, wskazują nam poziom możliwego cierpienia i nakierowują na konkretne protokoły analgetyczne. Jednakże należy pamiętać o tym, jak subiektywnym odczuciem jest ból, i tak jak ludzie, pacjenci zwierzęcy mogą być mniej lub bardziej podatni na ból, w zależności od wieku, chorób towarzyszących, wcześniejszych doświadczeń oraz indywidualnych cech charakteru. Te bardziej wrażliwe, bardzo młode, bardzo chore czy uwrażliwione na ból wymagają rozszerzenia i zintensyfikowania leczenia. Nie wskazane jest założenie, że jedna metoda będzie działała tak samo u każdego.

Przyjęto, że najlepszą metodą oceny odczuwania bólu u zwierząt jest obserwacja zmian behawioralnych. Opiekun dzięki bliskiej relacji ze zwierzęciem zna jego spektrum „normalnego” zachowania, co ułatwia rozpoznanie zmiany wzorca. Aby umożliwić dokładne i obiektywne określenie dotkliwości odczucia, stworzono swoiste narzędzia do jego oceny w formie ankiet, pozwalających na zobrazowanie stanu pacjenta w formie liczby pozwalającej na jego odpowiednie umiejscowienie w obrębie skali „bolesności”. Nie jest to jednak w 100% niezawodna metoda i jak każda jest obarczona marginesem błędu. W oparciu o zdrowy rozsądek i samodzielne, regularne wykonywanie pomiarów możemy obiektywnie ocenić czy zwierzę jest cierpiące, czy wymaga dodatkowego leczenia przeciwbólowego. To umożliwi lekarzowi wdrożenie skutecznych środków analgetycznych przyczyniając się do lepszych rezultatów leczenia, wyższego poziomu zadowolenia pacjenta i skrócenia czasu rekonwalescencji.

SB Pies dla OP

SB Kot dla OP

Należy pamiętać, że cierpiące zwierzę będzie przejawiać zachowania instynktowne, mające na celu ochronę bolesnej okolicy. Nawet najłagodniejsze zwierzę w obliczu bólu może doprowadzić do uszkodzenia ciała opiekuna. Z pupilem należy obchodzić się łagodnie zachowując przy tym maksymalną czujność.

Nigdy nie należy podawać zwierzęciu leków na własną rękę. Wiele środków używanych w leczeniu bólu ludzi jest toksycznych dla zwierząt lub ich dawki znacznie przekraczają bezpieczne normy.